تاریخچه سویا
سویا یا لوبیای روغنی از نباتات قدیمی و بومی آسیاست.در مورد سویاروایتهای مختلفی وجود دارد ولی اکثراً سرچشمه سویارا در شمال شرقی چین می دانند.کشاورزان نیمه شرقی چین شمالی در دوران حکومت سلسله ای شانگ(۱۷۰۰-۱۱۰۰ سال قبل از میلاد مسیح) سویا(Glycine Max(L))را اهلی کردند.
چندین هزار سال است که مردم آسیای شرقی از سویابرای غذای انسان و دام و به عنوان دارو برای درمان برخی اختلالهایی که در بدن انسان رخ می دهد استفاده می کنند.پراکنش جغرافیایی نشان می دهد که ممکن است موطن گیاه شناختی Glycine استرالیا باشد.سویا یکی از ۵ دانه مقدس(برنج، گندم، جو، ارزن و سویا) محسوب می شود.نام چینی گیاه Chiaug-ymo بوده که کم کم به سویا تبدیل شده است.دانه سویا تقریباً تمامی نیازهای پروتئین، چربی و فسفولیپیدهای تغذیه آسیایی ها را برطرف می کرد .
دانه سویا
دانه سویادر حدود ۲۰۰ سال قبل از میلاد از چین به کره و سپس در قرن سوم پس از میلاد وارد ژاپن شده است . در قرن هفدهم به عنوان گیاهی نا آشنا از شرق در اروپا معرفی شد و در سال ۱۷۵۶ توسط ملوانی به نام ساموئل باون به اروپا برده و در سال ۱۸۷۵ کشت آن در اروپا شروع شده . در سال ۱۸۵۱ دکتر بنجامین فرانکلین ادوارد سویا را به نیمه غربی ایالات متحده آمریکا وارد کرد و حدود ۱۰۰ سال دارای اهمیت خاصی نبود، اما اکنون کشور آمریکا یکی از بزرگترین و بیشترین تولید کننده سویا در جهان است .
در سال ۱۳۱۳ هجری دانه سویا برای اولین بار توسط اداره فلاحت ایران وارد گردید که به صورت مقداری بذر سویای خوراکی در ناحیه گیلان و نیز مقداری بذر سویای علوفه ای در ناحیه کرج توزیع گردید . در سال ۱۳۴۱ کارخانه روغن نباتی شاه پسند اقدام به وارد کردن واریته های سویاو توسعه کشت آنها نمود و در سالهای ۱۳۵۳-۱۳۵۲ وزارت کشاورزی اقدامات دامنه داری جهت هر چه بیشتر دانه های روغنی انجام داد. وزارت کشاورزی طی سالها تلاش و ترویج توانست کشت سویارا به تدریج گسترش داده و معمول نماید به طوری که در سال ۱۳۷۳ از سطحی معادل ۱۰۳ هزار هکتار حدود ۲۳۰۰۰ تن محصول با عملکردی معادل ۲/۲ تن در هکتار تولید شود.
در حال حاضر در ایران در استانهای گلستان، مازندران، آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، لرستان، فارس، اصفهان و خراسان سویاکشت می شود. طبق آمارهای بدست آمده در سال ۱۳۹۱ میزان کشت سویادر ایران حدود ۱۸۰,۰۰۰ هزار تن می باشد .
سویاقرنهاست که قسمت مهمی از رژیم غذایی کشورهای آسیای شرقی جهان را تشکیل می دهد و امروزه به عنوان یک کالای استراتژیک نه تنهای پاسخگوی مصارف غذایی متنوع در زنجیره گسترده غذایی است بلکه مصارف صنعتی فراوانی نیز دارد و طی فرآیندی فرآوری شده و انواع خوراکی ، نوشابه، مواد مایع غلیظ کننده و تخمیری و فرآورده های لبنی شیر، پنیر و گوشتی از سویااستحصال می شود .
سویادر ایالات متحده آمریکا به عنوان یک منبع سرشار از روغن خوراکی ارزان محسوب و قسمت اعظم کنجاله سویادر تغذیه دام و بخشی از آن در مصارف غذایی مصرف می گردد .
میزان مصرف
میزان سرانه مصرف پروتئین سویادر آمریکا برای هر نفر ۴ کیلوگرم ، در اروپا ۴ کیلوگرم و در ایران ۱/۵۷ کیلوگرم می باشد که میزان تولید پروتیئن سویای تولید شده در کشور ۱۱۸,۰۰۰تن می باشد.تاکنون به صورت جدی در ایران برای مصرف پروتئین سویا اقدامات فرهنگی انجام نشده است و افراد از اهمیت مصرف فواید و موارد مصرف پروتئین سویاآگاهی کامل ندارند و به همین علت میزان مصرف سرانه پروتئین سویادر ایران تقریباً یک سوم آمریکا و اروپا می باشد .
تاریخچه سویا